آشنایی با دیابت و روش‌های درمان زخم‌های آن
کیان طب:دیابت یا مرض قند از بیماری‌های شایع و ناتوان‌کننده انسان است که مشکلات جدی برای اندام‌ها ایجاد می‌کند. یکی از این مشکلات زخم‌های مزمن و مقاوم به درمان است که معمولا در کف پای بیماران ایجاد می‌شود که این عارضه را پای دیابتی می‌گویند.
مشکلاتی که برای پای افراد مبتلا به دیابت ایجاد می‌شود به علت دو اشکال عمده اختلالات اعصاب محیطی و کم‌شدن جریان خون اندام است که عامل هر دوی این مشکلات بیماری دیابت است. علاوه بر این، زخم‌های دیابتی علل گوناگونی دارد و باعث عفونت‌های شدید در پاها می‌شود که می‌توان با معاینه زخم‌ها به وسیله پزشک و تشخیص علت آن و با توجه به علایم آن، برای درمان زخم پای دیابتی اقدام کرد.
این زخم‌ها می‌تواند شرایط دشواری را برای مبتلایان به دیابت ایجاد کند و آنها را با مشکل در راه رفتن مواجه می‌کند. آشنایی با علایم و نشانه‌های این زخم‌ها بیمار دیابتی را برای درمان هر چه سریع‌تر آن آماده می‌کند. در این صفحه آموزش مهم‌ترین علایم و روش‌های درمان زخم‌های دیابتی را گردآورده‌ایم که خواندن آن بسیار مفید است.
اختلال عروقی زمینه‌ساز بروز زخم در پای فرد مبتلا به دیابت است
کف پا دورترین قسمت بدن از قلب است و خون کمتری نسبت به دیگر بافت‌های بدن دریافت می‌کند. به همین علت است که در هوای سرد نخستین عضوی که دمای خود را از دست می‌دهد پاست.این بیماری در بلندمدت موجب کم‌شدن جریان خون در همه بدن می‌شود، ولی این مشکل در پا بیشتر از اعضای دیگر بروز می‌کند.
همین امر موجب می‌شود زخم‌هایی که به‌طور مرتب بر اثر آسیب‌های محیطی در پای این افراد ایجاد می‌شود، برخلاف افراد سالم به‌سرعت ترمیم نشود؛ چراکه بهبود زخم به مواد غذایی و اکسیژن نیاز دارد که از راه خون به بافت‌ها می‌رسد.بنابراین شرایط برای فعالیت میکروب‌ها روی زخم و ایجاد عفونت مساعد می‌شود و به علت کاهش جریان خون پا، فعالیت گلبول‌های سفید در اطراف زخم کمتر می‌شود.
بیماری دیابت هم به‌طور کلی دفاع ایمنی بدن را کاهش می‌دهد و این امر موجب گسترش عفونت در زخم و تأخیر در بهبود آن می‌شود.دیابت سبب کاهش حس لامسه به علت اختلال در عملکرد اعصاب محیطی می‌شودمشکل دیگر افراد دیابتی اختلال در کارکرد اعصاب محیطی است که موجب کاهش حس لامسه در پای آنها می‌شود.
این امر باعث خشکی و ایجاد شکاف‌هایی در پوست می‌شود که زمینه‌ساز ایجاد زخم است و بیمار نیز به علت کاهش حس، کمتر متوجه آسیب‌های محیطی می‌شود ؛ مثلا بدون اینکه شخص متوجه شود، پا در مجاورت شیء داغ می‌سوزد یا روی شیء بُرنده می‌رود و زخم می‌شود.
زمانی که آسیبی به پوست می‌رسد به علت اختلال در حسِ درد، بیمار تا مدت‌ها متوجه آن نمی‌شود و این موجب پیشرفت عفونت در زخم می‌شود.اختلالات اعصاب در پای افراد دیابتی در بلندمدت موجب فلج‌شدن عضلات کف پا می‌شود. این امر موجب تغییر شکل در پا می‌شود.
این تغییر شکل باعث می‌شود هنگام راه رفتن به قسمت‌های خاصی از کف پا فشار بیشتری وارد شود. این فشارها زمینه را برای بروز زخم فشاری فراهم می‌کند. اختلالات بینایی هم که از عوارض دیابت است، به ایجاد این عارضه کمک می‌کند. کاهش دید موجب می‌شود بیمار به‌خوبی جلوی پای خود را نبیند و پا را در موقعیت‌های نامناسب قرار دهد که این موضوع احتمال آسیب دیدن پا را بیشتر می‌کند. تمامی این موارد باعث می‌شود در پای بیمار زخم‌های شدید و مقاوم به درمان ایجاد شود.
زخم پای دیابتی در حدود ۵ تا ۷ درصد افراد مبتلا به دیابت ایجاد می‌شود که درنهایت موجب قطع عضو در برخی از افراد دیابتی می‌شود.عفونت کف پا در ابتدا محدود به پوست است، ولی پس از مدتی به بافت‌های عمقی و استخوان‌های کف پا سرایت می‌کند و موجب عفونت استخوان یا استئومیلیت می‌شود. در عفونت پای این بیماران بیش از یک میکروب فعالیت دارد، ولی شایع‌ترین آن استافیلوکوک طلایی است.
زخم پای دیابتی چه علایم و درمان‌هایی دارد
زخم پای افراد دیابتی معمولا بدون درد و در مناطقی است که پوست آن به‌شدت ضخیم و پینه‌بسته است. نوک انگشت شست، قاعده و کنار خارجی انگشت کوچک، زیر انگشت وسط، پاشنه پا، لبه خارجی پا و زیر پنجه پا از مناطق مستعد به زخم است.این زخم ممکن است همراه با تورم موضعی، قرمزی و ترشح چرک باشد.
به علت فعالیت میکروب‌های بی‌هوازی، زخم پای فرد دیابتی معمولا بسیار بدبو است. گاهی اوقات نیز اختلال عروقی و کاهش خون‌رسانی به پا حتی بدون ایجاد زخم هم موجب مُردن، سیاه‌شدن و به‌اصطلاح نکروز قسمتی از پا، به‌ویژه انگشتان می‌شود.
درمان زخم پا در فرد مبتلا به دیابت
در تمام این بیماران باید برای مدتی از آنتی‌بیوتیک تزریقی و سپس خوراکی استفاده شود، همچنین از انواع اعمال جراحی برای کمک به بهبود این زخم‌ها استفاده می‌شود.در صورتی که زخم کوچک باشد، پزشک معالج بافت‌های مرده زخم را با عمل جراحی خارج می‌کند تا به‌تدریج بافت جدید در ناحیه تشکیل و زخم بسته شود.در زخم‌های بزرگ و بیمارانی که وضع عروقی پای آنها خوب نیست، معمولا قسمتی از پا (آمپوتاسیون) که زخم در آن قرار دارد، قطع می‌شود.در مواردی که نارسایی عروقی پا زیاد است، ممکن است از عمل جراحی استفاده شود تا جریان خون پا بیشتر شود. آنژیوپلاستی، تعبیه استنت و بای‌پس بین شریان رانی و شریان پا ممکن است به افزایش جریان خون پای بیمار کمک کند.
روش‌های درمان خونریزی
به منظور کاهش یا توقف خونریزی، محل زخم را با هر وسیله موجود قابل استفاده فشار دهید تا خونریزی متوقف یا شدت آن کم شود.شما همانند عوامل بند آورنده خون برای توقف خونریزی عمل می‌‌کنید. فشار ایجادشده بر محل خونریزی موجب لخته‌شدن خون و بندآمدن خونریزی می‌شود.درصورت شدیدبودن خونریزی، خود یا فرد دیگری در اسرع‌وقت با شماره ۱۱۵ تماس بگیرید.فشار بر محل خونریزی را تا هنگام رسیدن عوامل اورژانس ادامه دهید.
سوالات متداولبا استفاده از چه چیزی می‌توان روی محل خونریزی فشار وارد کرد؟از هر چیزی که در دسترس است، استفاده کنید- نیازی نیست حتما از گازهای پانسمان موجود در کیف کمک‌های اولیه استفاده کرد. از دست خود، دست مصدوم، تی‌شرت، حوله یا هرچیز دیگری که بتوان روی محل خونریزی قرار داد تا شدت خونریزی را کم یا آن را بند آورد، استفاده کنید.
درصورتی که خونریزی از میان اشیای مورد استفاده بیرون زد و قطع نشد، چه باید کرد؟روی شیء گذاشته‌شده روی محل خونریزی اشیای بیشتری قرار دهید (از قبیل تی‌شرت و حوله) و همزمان شدت فشار را روی محل خونریزی حفظ کنید. فورا با شماره ۱۱۵ تماس بگیرید یا از فرد دیگری بخواهید این کار را انجام دهد.آیا باید از تورنیکه برای زخم‌هایی که خونریزی شدید دارند، استفاده کرد؟استفاده از تورنیکه توسط امدادگران آموزش‌ندیده به دلیل خطر ناشی از استفاده ناصحیح و دشواری در بکارگیری آن، توصیه نمی‌شود.
درصورتی که تورنیکه برای کنترل خونریزی‌ها استفاده شود، تنها وقتی تجویز می‌شود که وارد آوردن مستقیم فشار روی محل زخم موثر یا ممکن نباشد. تورنیکه‌های ویژه طراحی‌شده (موجود در بازار) بهتر از تورنیکه‌های معمولی عمل می‌کنند (امکان وارد آمدن آسیب به وسیله آنها کمتر است). علاوه بر آن، درصورت به کاربردن تورنیکه، اطمینان حاصل کنید مدت زمان استفاده از آن ثبت و به پرسنل اورژانس اطلاع داده شود.بیمار رنگ‌پریده به نظر می‌رسد و احساس سردی و گیجی می‌کند.
این علایم نشانه چیست؟این بدان معناست که بدن دچار شوک شده است. در این صورت فورا با ۱۱۵ تماس بگیرید.آیا باید نگران سرایت بیماری یا آلودگی خود از طریق خون بیمار بود؟بهتر است با خون بیمار تماس نداشته باشیم. برای همین منظور از دستکش‌های پزشکی و کیسه‌های پلاستیکی استفاده کنید یا از بیمار بخواهید تا با دست خود محل خونریزی را فشار دهد.
آیا محل زخم را باید شستوشو داد؟
با شستن زخم‌ها و خراشیدگی‌های جزیی با آب می‌توانید هر نوع کثیفی یا آلودگی را تمیز کنید.زخمی را که خونریزی شدید دارد، با آب نشورید. در این مورد شستن زخم باعث از بین رفتن پلاکت‌های انعقاد خون شده و درنتیجه خونریزی افزایش می‌یابد.درصورتی که شیء در محل زخم فرو رفته باشد، چه باید کرد؟شیء را از درون زخم بیرون نکشید- این شیء مانند لخته عمل کرده و باعث بندآمدن خونریزی می‌شود. به آرامی به محل زخم دور شیء فشار وارد کنید.خارج‌کردن شیء از درون زخم می‌تواند باعث افزایش خونریزی شود.
چگونه می‌توان خون‌دماغ را بند آورد؟
بخش غضروفی بینی را که زیر بخش استخوانی قرار گرفته است، با دو انگشت شست و سبابه فشار دهید (یا از فرد بخواهید این کار را انجام دهد) و از او بخواهید تا سر خود را خم کرده و از طریق دهان نفس بکشد. فشاردادن بینی باعث لخته‌شدن خون می‌شود.
از بیمار نخواهید که دراز بکشد، هرچند ممکن است به نظر برسد این کار بهترین کار است، ولی ممکن است که خونریزی موجب بسته‌شدن راه هوایی شود یا با ورود خونریزی به معده موجب تهوع و استفراغ بیمار شود.درصورت ادامه خونریزی با ۱۱۵ تماس بگیرید یا از فرد دیگری بخواهید که این کار را انجام دهد.
فرد مبتلا به دیابت برای مراقبت از پا باید به چه نکاتی توجه کند
درمان زخم دیابت در پا بسیار مشکل است و این زخم‌ها یکی از علل مهم آمپوتاسیون یا قطع عضو در اندام تحتانی است. مسلما پیشگیری از بروز زخم پا در دیابت بسیار آسان‌تر از درمان آن است. به همین منظور رعایت نکات زیر لازم است: هیچ‌وقت پابرهنه راه نروید. حس کف پا در فرد دیابتی کاهش می‌یابد و فرد متوجه زخم‌شدن پای خود نمی‌شود. پس همیشه از دمپایی یا کفش استفاده کنید.هر روز پای خود را با آب گرم و صابون ملایم شستوشو دهید.
حرارت آب را اول با دست خود امتحان کنید نه با پا. پای شما حس خوبی ندارد. پا را برای مدت زیاد در آب نگذارید. برای خشک کردن پا آن را با حوله مالش ندهید بلکه فقط با فشار دادن ملایم حوله به پوست پا آن را خشک کنید. بین انگشتان پا را با دقت بیشتری خشک کنید.پوست پای خود را با استفاده از کِرِم‌های مناسب، نرم و مرطوب نگه دارید. پوست خشک زودتر زخم می‌شود.ناخن انگشتان را مستقیم کوتاه کنید و گوشه ناخن‌ها را کوتاه نکنید. اگر ناخن در پوست اطراف انگشت فرو رفت به پزشک مراجعه کنید.
از محلول‌های ضدعفونی برای شست‌وشوی پا استفاده نکنید. پای خود را روی رادیاتور یا جلوی بخاری یا شومینه قرار ندهید.پای خود را گرم نگه دارید. هنگام خواب از جوراب شُل استفاده کنید. مواظب باشید هنگام برف و باران پای شما در کفش خیس نشود. در زمستان جوراب و کفش گرم بپوشید.سیگار نکشید. سیگار به عروق خونی آسیب می‌زند و اکسیژن خون را کم می‌کند.
سیگار بهترین یار بیماری دیابت در از بین بردن پای شماست.چهار زانو ننشینید. این کار جریان خون پای شما را کم می‌کند.هر روز پای خود را به دقت نگاه کنید و به‌دنبال سوراخ‌های کوچک، کبودی، قرمزی، گرمای موضعی در پوست، تاول، زخم، خراشیدگی، بریدگی و مشکلات ناخن باشید. از آینه برای دیدن بهتر کف پا استفاده کنید.
به چند نقطه پا مانند نوک انگشت شست، قاعده و کنار خارجی انگشت کوچک، زیر انگشت وسط، پاشنه، لبه خارجی پا و زیر پنجه پا بیشتر دقت کنید.در صورتی که پای شما تغییر شکل داده است به پزشک مراجعه کنید. در صورت کم‌بودن تغییر شکل، پزشک ممکن است برای شما کفی‌های خاص تجویز کند و در صورتی که تغییر شکل زیاد باشد ممکن است نیاز به عمل جراحی برای اصلاح آن داشته باشید.قند خون خود را به‌طور مرتب و دقیق زیر نظر متخصص غدد تنظیم کنید.
وزن خود را تحت نظر پزشک کم کنید
در صورت دیدن هرگونه زخم یا ابتدایی‌ترین علایم آن به پزشک مراجعه کنید.در خارج از منزل از کفش‌های رو باز یا تابستانی استفاده نکنید. با استفاده از این کفش‌ها پنجه پای شما به قدر کافی حفاظت نمی‌شود و در معرض خطر بیشتری قرار می‌گیرد.به مدت طولانی راه نروید.
اگر مجبور به پیاده‌روی طولانی هستید هر چند وقت یک‌بار جوراب و کفش را درآورید و پا را برای دیدن علایم فشار مثل قرمزی معاینه کنید.هنگام عصر کفش بخرید. عصر پای شما به علت سر پا ایستادن بزرگ‌تر است و کفشی که عصر خریده می‌شود برای پای شما راحت‌تر است.کفش راحت بخرید. کفش‌های نوک‌تیز یا پنجه‌تیز یا پاشنه‌بلند نخرید.داخل کفش را قبل از پوشیدن نگاه و با دست لمس کنید.بند کفش را خیلی سفت یا خیلی شُل نبندید.جوراب تمیز، خشک و ساده بپوشید.
قوانین ارسال دیدگاه در سایت